مقالات

دوران باستان، چوب

از دوران باستان تا امروز، چوب هم به عنوان یک ماده‌ی اولیه‌ی کاربردی و هم به عنوان بستری برای خلق هنر، جایگاه ویژه‌ای در زندگی ایرانیان داشته. صنایع دستی چوبی ایران، تلفیقی از کاربرد، زیبایی، و فرهنگ است؛ از درب‌های باشکوه و منبرهای ظریف تا اردوخوری‌ها و ظروف چوبی امروزی، همه بازتابی از ذوق و هنر ایرانی‌اند که از دل تاریخ، نسل به نسل منتقل شده‌اند.

دوران باستان (پیش از اسلام) تمدن ایلامی و هخامنشی:

شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که در تمدن‌های باستانی ایران، مانند ایلام و هخامنشی، چوب برای ساخت ابزار، مبلمان، ارابه، و اشیای تزئینی استفاده می‌شد. نقوش برجسته تخت جمشید: در این نقوش، مبلمان سلطنتی و دسته‌چوبی‌های نفیس دیده می‌شود که نشان از رواج کار با چوب در دربار دارد.

دوران اسلامی (بعد از قرن ۷ میلادی) گسترش هنرهای تزئینی:

با گسترش اسلام، هنرهای چوبی مانند منبت‌کاری، معرق‌کاری و خاتم‌کاری رشد چشمگیری پیدا کردند. مساجد و اماکن مذهبی: در ساخت منبر، درب‌ها، پنجره‌های مشبک و محراب‌های چوبی با نقش‌های اسلیمی و هندسی، چوب‌تراشی به اوج رسید. شهرهایی مثل اصفهان، یزد، شیراز و کاشان به مراکز مهم تولیدات چوبی هنری تبدیل شدند.

دوران صفویه (قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی)  دوران شکوفایی صنایع دستی ایران به‌شمار می‌آید. خاتم‌کاری اصفهان، منبت‌کاری گلپایگان و مشبک‌کاری یزد به اوج خود رسیدند مبلمان، صندوقچه‌های چوبی، جعبه‌های تزئینی و ادوات مذهبی بسیار پرکاربرد و پرتقاضا بودند.

دوران قاجار و پهلوی درب‌های چوبی خانه‌های سنتی با نقش‌های کنده‌کاری‌شده‌ی زیبا، نماد معماری این دوران هستند هنر معرق و منبت‌کاری بیشتر در کاخ‌ها و خانه‌های اعیان‌نشین رواج داشت.

در دوره‌ی پهلوی، با ورود ماشین‌آلات، ساخت مصنوعات چوبی به سمت تولید انبوه رفت، اما بخش هنری آن همچنان حفظ شد.

دوران معاصر

امروز صنایع دستی چوبی در دو مسیر حرکت می‌کنند :

  • هنر سنتی اصیل: مانند خاتم، منبت، معرق و ساخت وسایل مذهبی
  • سبک‌های مدرن و کاربردی: مانند تولید ظروف چوبی (اردوخوری، تخته سرو، کاسه)، مبلمان مینیمال، و اکسسوری‌های دکوری.